با الو باغبون همراه باشید تا شما را با گیاه ژربرا و نحوه پرورش و نگهداری آن آشنا کنیم.

ژربرا جامزونی یا گل تاب با نام علمی “GERBERA JAMESONII” گیاه بومی آفریقاست و نیاز به شرایط گرم و پرنور دارد. ژربرا پنجمین گل برگزیده جهان مخصوص مناطق گرمسیری است و حساس به سرمای هوا و خاک است. دارای دو تیپ پا بلند (پرورش در گلخانه) و پا کوتاه (نوع باغچه ای) است که ارزش اقتصادی بالایی دارد.

ژربرا یکی از گیاهان محبوب شاخه بریدنی است که به عنوان گیاه گلدانی وفضای سبز نیز استفاده می شود. این گیاه به دلیل رنگ های جذاب و متنوع گل  خود از محبوبیت زیادی برخوردار شده است . برای نگهداری از این گیاه شما به مکانی نیمه آفتابی نیاز دارید و نیاز آبی گیاه متوسط است.

به لحاظ اهمیت اقتصادی تولید شاخه گل ژربرا از طریق کشت بافت در صدر اولویت‌های تحقیقاتی گیاهان زینتی ایران قرار دارد.این گل، دائمی، گرمسیری و حساس به سرما با ریشه های عمیق و گل های مجزا که بر روی ساقه ای پرزدار تشکیل می شوند.  و گلها در رنگ های زرد، صورتی، پرتقالی، قرمز، بنفش، سفید و کرم وجود دارد.

این گیاه به ظاهر نسبت به طول روز بی تفاوت است و در شرایط با شدت نور بالا بهتر گل می دهد اما روز کوتاه را ترجیح می دهد و به عبارتی روزکوتاه اختیاری است. این گیاه از اواخر بهار تا اواخر پائیز و حتی اوایل زمستان گل می دهد.

در ایران در گلخانه پرورش یافته و در بهار و زمستان از گل های بریده آن استفاده می شود. در شرایط خوب، سالانه از هر بوته می توان ۱۰ تا ۱۵ شاخه گل برداشت کرد. انواع باغچه ای اگر در محل آفتابی کاشته شوند در تمام فصل رشد می توانند گل بدهند

نام انگلیسی:  Gerbera

نام علمی:  Gerberajamesonii

خانواده:  asteraceae

زادگاه:  آفریقای جنوبی

اسامی دیگر: Transvaal daisy , Barberton daisy

بومی:آفریقا

گل ژربرا و شرایط نگهداری از آن

نور

شدت نور بیشتر باعث افزایش فتوسنتز، ذخیره کربوهیدرات و افزایش عمر گل شاخه بریده شده و شدت نور کم موجب طویل شدن ساقه ها و تاخیر در سفت شدن آن و استحکام ناکافی ساقه موجب خمیدگی دمگل می شود. در کل نیاز به مکان روشن با حدود ۱۶ ساعت نور دارد و در شدت نور زیاد گلدهی آن بهتر می شود. اما زمانی که شدت نور بیشتر از حد مجاز باشد، گیاه در این شرایط گیاه نمی تواند وارد فاز زایشی شود. ولی برای تولید گل های با دمگل بلند، شرایط نیمه آفتاب و کمی سایه لازم است

این گیاه نسبت به جهت تابیدن نور (فتوتروپیسم) حساس است، از این رو در گل آرایی باید با سیم بسته شود.

گیاهانی که بیش از حد نور کم دریافت می کنند کمی به رنگ سبز کمرنگ می گرایند و شاخه و برگهای کشیده و بلند دارند و ساقه گل آنها ضعیف است اما گیاهانی که نور بیش از حد دریافت می کنند رنگ شاخه و برگ آنها کمی زرد رنگ، ساقه گل کوتاه و اغلب با شاخه های فشرده و برگهای پنهان می باشند. برای کنترل نور در تابستان بسته به شدت نور از شیدهای ۲۵ تا ۷۰ درصد استفاده می شود. استفاده از نور مصنوعی نیز در زمستان رایج است.

طول روز (فتوپریود )

ژربرا در تمام طول سال گل می دهد، به عبارتی یک گیاه روز خنثی است. این گیاه در شرایطی با شدت نور بالا  بهتر گل می دهد

دما

ژربرا گیاهی دائمی، گرمسیری بوده و حساس به سرما می باشد و کمینه دما برای آن ۵ درجه سانتیگراد است. مشاهده شده است که زمانی که تفاوت بین دمای هوا و خاک کم باشد گل بیشتری تولید می کنند. همچنین در زمستان و پاییز کیفیت گل در گلخانه خنک بهتر از گلخانه گرم بوده است

طویل شدن ساقه گل حساس به اختلاف درجه حرارت مثبت یا منفی (یعنی بالا و پایین آمدن دما) است. برای این گیاه دمای روزانه ۲۱ و شبانه ۱۷ درجه سانتیگراد تا زمان مشاهده جوانه گل بهینه است. پس از آن دمای روزانه ۲۴ درجه سانتیگراد باعث تسریع نمو جوانه می شود

افزایش دما باعث افزایش سطح برگ شده و بیشترین سطح برگ در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد مشاهده شده است. با افزایش اختلاف دمای شب و روز، طول دمگل افزایش می یابد. گرم کردن ناحیه ریشه تا ۲۱ درجه سانتیگراد می تواند برای ادامه گل بکار رود.

رطوبت

ژربرا گیاهی است که به رطوبت بالا احتیاج دارد اما در رطوبت بالا بیماری بوتریتیس می تواند یک مشکل جدی برای ژربرا طی دوره های تاریک و خنک در فصل زمستان که رطوبت گلخانه ای بالا است ایجاد کند.

به طور کلی رطوبت در روز زیر ۷۰٪ و در شب زیر ۸۵٪ نگهداری می شود. در میزان رطوبت متغیر ۶۰ تا ۸۵ درصد فتوسنتز فعال است (رطوبت مطلوب) ولی در رطوبت نسبی ۳۰ تا ۴۰ درصد همراه با گرمی هوا فتوسنتز دچار مشکل می شود. در زمستان نیز رطوبت بالای ۸۵ تا ۹۰ درصد موجب بسته شدن روزنه ها می گردد و حمله کپک خاکستری را تشدید می کند.

خاک

خاک مناسب ژربرا خاک لوم و یا شنی با زهکشی خوب است. خاک باید سبک و غنی از مواد آلی باشد. گردش خوب هوای داخلی در گلخانه در شب و تهویه در طول روز ضروری است.

کوددهی و تقویت

بهتر است هر دو هفته یک بار با کود مایع مخصوص گیاهان خانگی این گیاه را تغذیه نمایید.

آبیاری

این گیاه نیاز به آب فراوان و بستر زهکشی شده دارد.

بهتر است فواصل آبیاری با خشک شدن خاک سطحی گلدان باشد و از آبیاری زیاد بپرهیزید. آبیاری بیش از حد، پوسیدگی طوقه و ابتلا به کپک پودری و بوتریتیس را موجب می شود و تنش آب باعث تسریع پیری و کاهش ماندگاری گل و قطر گلها و کوتاهی دمگل می شود

این گیاه در محیط هایی با تابش خوب آفتاب در حالی که خیلی گرم نباشد و اختلاف دمای شب و روز زیاد نباشد و در رطوبت نسبی متوسط به خوبی رشد می کند. زمستان های گرم و مرطوب و تابستان های بارانی با دمای متوسط ۱۶ درجه سانتیگراد (حداکثر ۲۱ و حداقل ۱۲) متوسط بارندگی ۶۵۰ میلیمتر در سال مناسب این گیاه است. مرحله برداشت گل بسیار حساس است و پیش از به گرده نشستن پرچمها و در واقع زمانیکه دانه های گرده ردیف بیرونی گلها دیده شوند، باید برداشت صورت گیرد. به جای بریدن، گل را از گیاه بچینید. با بریدن ساقه بخشی از آن روی گیاه باقی مانده و شروع به پوسیدگی می کند. این بخش می تواند مغز گیاه را الوده کرده که باعث توقف (گندیدن) شاخساره های جدید میشود

فاصله گیاهان باید طوری باشد که نور به مقدار لازم به گیاه برسد و هوا آزادانه حرکت کند. فاصله کم می تواند گل دهی را به تأخیر اندازد. تعیین فاصله دقیق به دلیل تفاوت در اندازه گلدان مشکل است ولی معمولا فاصله بین ۱۲ تا ۲۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود

این گل ها در دمای ۴۰ درجه سانتیگراد به مدت ۷-۸ روز قابل انبار کردن هستند و عمر گلجایی آنها حدود ۳- ۸ روز است. تیمار پس از برداشت در ماندگاری گل ژربرا اهمیت زیادی دارد. ساقه های ژربرا به تنش آبی بسیار حساس است

بسته شدن آوندها در پایین ساقه با باکتری ها باعث کاهش جذب آب از طریق ساقه می شود که گاهی باعث ترک خوردن ساقه میشود. ساقه ژربرا توخالی است و برش ساقه از محل حفره تو خالی جذب آب را بهبود می بخشد، چون سلول های اپیدرمی اطراف حفره به صورت یک مسیر جایگزین برای جذب آب در کنار بافت آوند چوبی عمل می کنند.

روش تکثیر گل ژربرا:

تکثیر جنسی: ژربرا یک گیاه پروتوژنوس است و انجام دگر گرده افشانی در آن اجباری اتفاق می افتد. هر گل آذین تا ۱۰۰ بذر تولید می کند. تفرق صفات ایجاد مشکل اصلی این روش تکثیر است و همچنین زمانبر هم هست

تکثیر غیرجنسی: عمده روش تکثیر است و مزیت عمده آن حفظ خصوصیات پایه مادری است

انواع تکثیر غیر جنسی شامل:

١- تقسیم بوته

۲- قلمه برگی

۳- Micro cuttings

۴- کشت بافت است.

ارزانترین راه برای تولید ژربرا کشت از طریق بذر است. تکثیر ژربرا از طریق کاشت بذر در دمای ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتیگراد در فصل پاییز و یا اول بهار و یا تقسیم گیاه در اوایل بهار یا قلمه در فصل تابستان امکان پذیر است. ازدیاد بذری امروزه متداول نیست زیرا تغییرات ژنتیکی زیادی در بین گیاهان حاصل از ازدیاد غیرجنسی شبیه گیاهان مادری است. بنابراین خصوصیات ژنوتیپ و فنوتیپ گیاهان مادری در نتاج ثابت باقی می ماند. عمومی ترین سیستم برای ازدیاد ژربرا ریزازدیادی است. شاخه ها و یا قلمه های گیاه مادر باید در فصل تابستان گرفته شود

دانه های کاشته شده و یا قلمه ها را می توان در خاک شنی قرار داد تا ریشه تشکیل دهد. بذرها در حدود ۲۰ روز طول می کشد تا رشد کند. کاشت مجدد در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت انجام می شود. دانه های جوانه زده و قلمه ها را می توان در گلدان های پر شده با یک مخلوطی از ترکیب آلی، شن و لوم دوباره کاشت. برای گرفتن نتیجه بهتر از گیاهان می توان آنها را نصف روز در نور مستقیم خورشید و نیمی از روز در سایه قرار داد و در تمام این مدت گیاه مرطوب نگه داشته شود، آفتاب مستقیم باعث فراوانی گل میشود.

کاشت گیاه

مشاهده شده که کاشت ژربرا از اواخر اردیبهشت تا اواخر تیر ماه، گل بریده زیادی تولید می کند اما محصول زمستانه خوبی می تواند از طریق کاشت از مهر تا اسفند در شرایط حفاظت شده حاصل شود. برای ارقام گل درشت تراکم کاشت بهینه ۸ –۱۰ گیاه در متر مربع است. این تراکم، نور کافی را برای گیاهان فراهم می کند. اما کاشت متراکم تر بعد از دو سال باعث کاهش عملکرد، کاهش اندازه گل و طول ساقه گل می شود.

در زمان کاشت طوقه گیاه باید در سطح خاک و کمی بالای آن قرار گیرد چون ژربرا به مقدار زیادی در سطح خاک منشعب می شود. کاشت خیلی عمیق باعث بیماری قارچی و کاشت سطحی باعث سست شدن سیستم ریشه ای می شود.

آفات گل ژربرا 

شکستن ساقه قبل از برداشت:

این حالت زمانی که اجازه داده می وشد گیاه در طول روز پژمرده شود یا وقتی دمای روز به سرعت در شرایط آفتابی افزایش می یابد، رخ می دهد. در چنین شرایطی ساقه گل در معرض تنش و پژمردگی قرار می گیرد. بعد از آبیاری در دمای خمک، آب ساقه به سرعت جایگزین شده و ساقه دوباره تورژسانس خود را به دست می آورد. در زمان آبگیری شرایطی شرایطی برای سلول های ساقه فراهم می شود که در آن ها طویل شدن سریع اتفاق می افتد. این بخش از ساقه بیشترین مقدار آب را در خود جمع می کند. حفظ رطوبت خاک در زمان گرم بودن روز یا کاهش دمای هوا، می تواند شکستگی قبل از برداشت ساقه را به کمینه برساند. اگر باز هم کمینه اتفاق افتد گیاه باید آبگیری دوباره انجام دهد اما نه در دوره های گرم روز، بلکه در اوایل صبح یا بعد از ظهر، تا از نفوذ سریع آب به ساقه های پژمرده جلوگیری شود.

پژمردگی گل نابالغ:

پژمردگی قبل از بلوغ گل در حالی که شاخه هنوز به گیاه متصل است و اغلب درست زمانی که به طور کامل توسعه یافته اند اتفاق می افتد. دلیل این مشکل به احتمال، نبود کربوهیدرات های لازم برای دستیابی به نمو سریع گل است. این عارضه اغلب پس از یک دوره از روزهای ابری با شدت پایین نور پس از یک روز آفتابی اتفاق می افتد. در صورت امکان باید ارقام مقاوم به این عارضه غربال گری و کشت شود.

سوالات متداول

اگر نور کافی برای شاداب نگه داشتن این گل را فراهم کنید. نگهداری از گل ژربرا در داخل منزل و یا آپارتمان بسیار راحت خواهد بود.

اگر در سطح خاک احساس خشکی کردید این گیاه را باید به اندازه کافی آبیاری کنید و اجازه دهید آب کاملاً در عمق خاک نفوذ کند تا خراب نشود.

در هنگام آبیاری مراقب باشید تا برگ های آن به طور کامل خشک باشد و خیس نشوند. درفصل زمستان به میزان کمی آن را آبیاری کنید، اما نباید خاک آن، خیلی خشک شود.

تغذیه ماهانه و مرتب به خصوص در فصل بهار و تابستان و کود دهی منظم برای این گل و برگ های آن بسیار مفید است و همچنین کود کافی در فصول پاییز و زمستان ضروری است.

این گل را در مکان مناسب و تمیز نگهداری کنید. زیرا قبل از آنکه پژمرده شود خیلی سریع گل می دهد. گل­هایی که همه شبیه هم هستند. اما باید شاخ و برگ های زرد و خراب آن را جدا کنید.

مجموعه الو باغبون متشکل از متخصصین مجرب در زمینه درخت کاری، حاشیه زنی، روف گاردن، طراحی و اجرای دیوار سبز، چمن زنی، طراحی و محوطه سازی باغچه، گلکاری باغچه و… چه در محل سکونت شما چه در محل کار شما و چه در فضای بیرونی، باغ، ویلا و….  فعالیت میکند.